Osteoporoza okiem dietetyka

Ta przypadłość dotycząca kości dotyka coraz więcej osób na świecie- do tego stopnia, że została nazwana jedna z chorób cywilizacyjnych. Jakie są czynniki ryzyka i jak jej zapobiegać?

Osteoporoza to to choroba związana ze zwiększoną kruchością i co za tym idzie łamliwością kości. Dotyka częściej kobiet, ale również mężczyźni mogą cierpieć na powikłania z nią związane. Często chorzy nie wiedzą, że mają zmniejszoną gęstość kości- problem ujawnia się dopiero w efekcie złamania, najczęściej przedniej krawędzi kręgu lub kości udowej. Co ciekawe- 70% złamań w obrębie kręgosłupa u osób z niewykrytą osteoporozą w ogóle nie jest zauważanych, objawia się to ewentualnie zmniejszeniem wzrostu. Niestety osteoporoza znacznie pogarsza jakość życia chorego i może z czasem prowadzić do upośledzenia fizycznego, a nawet kalectwa. To wszystko nie brzmi zbyt optymistycznie- na szczęście odpowiednią dietą i zmianą stylu życia możliwe jest zahamowanie rozwoju osteoporozy, zwłaszcza w początkowym stadium.

Zanim dojdziemy do profilaktyki pochylmy się nad mechanizmem powstawania zmian osteoporotycznych.

Standardowo masa kostna zwiększa się w dwóch pierwszych dekadach życia, żeby osiągnąć maksimum w okolicy trzeciej dekady. Następnie wraz z wiekiem masa kostna stopniowo się zmniejsza. Jest to całkowicie naturalny i normalny proces– problem zaczyna pojawiać się w momencie, gdy masa kostna zmniejsza się zbyt szybko.

Typy osteoporozy

Osteoporoza powstaje w wyniku zaburzeń metabolizmu kości, co powodowane jest różnymi czynnikami. Z tego względu osteoporozę dzieli się na inwolucyjną (inaczej pierwotną) i wtórną. Formę pierwotną dzieli się na dwa typy:

1. Pierwszy typ najczęściej obserwuje się u kobiet w okresie pomenopauzalnym, gdy występuje niedobór estrogenów mających wpływ na proces wapnienia tkanki kostnej. 17-beta-estradiol odpowiada między innymi za prawidłowy metabolizm wapnia i fosforu co wpływa na formowanie się mineralnego szkieletu kośćca. Co to w praktyce oznacza? Z wiekiem ilość estrogenów spada i spada też ilość produkowanej witaminy D, co skutkuje zmniejszonym wchłanianiem wapnia. A to z kolei prowadzi do zmniejszonej gęstości kości.
2. Typ drugi związany jest z zaawansowanym wiekiem- dochodzi wtedy do zmniejszenia powierzchni, która może wchłaniać w jelitach mikro i makroskładniki oraz do zmniejszonego wydzielania soków trawiennych. A to przekłada się na gorsze wchłanianie między innymi wapnia z przyjmowanego posiłku.

W przypadku osteoporozy wtórnej wpływ na jej pojawienie się mają choroby współistniejące, tryb życia, stosowane leki. Osteoporoza polekowa może się pojawić np. w wyniku przewlekłego przyjmowania inhibitorów pompy protonowej (IPP) stosowanych w trakcie leczenia np. choroby wrzodowej. Taki efekt mogą tez dawać przewlekle stosowane glikokortykosteroidy.

Jakie są inne przyczyny osteoporozy wtórnej?

• nadmierne spożywanie soli
• palenie papierosów
• zbyt duże spożywanie alkoholu
• brak aktywności fizycznej
• zbyt duża masa ciała
• niedoborowa dieta, szczególnie w produkty zawierające wapń i fosfor

Badanie gęstości kości można łatwo i bezboleśnie sprawdzić za pomocą densytometrii. Każda kobieta po menopauzie powinna obowiązkowo i regularnie zgłaszać się na takie badanie, nawet jeśli lekarz o tym nie przypomina- to w naszym interesie leży stan naszego układu kostnego 😉

Jak wiadomo lepiej jest zapobiegać niż leczyć, więc jakie kroki należy podjąć, żeby cieszyć się mocnymi i zdrowymi kośćmi?

Przez sport do zdrowych kości

Aktywność fizyczna ma pozytywny wpływ na ograniczenie pojawienia się wielu chorób i w tym przypadku również nie jest inaczej. Naukowcy wykazali, że aktywność już od najmłodszych lat chroni przed pojawieniem się osteopenii uznawanej przez lekarzy za wstęp do osteoporozy. W dojrzałym wieku aktywność fizyczna także wpływa pozytywnie na gęstość mineralną kości oraz na sprawność mięśni podtrzymujących szkielet.

Wapń i witamina D w służbie zdrowemu szkieletowi

Wapń to podstawowy element budulcowy kości, zębów oraz paznokci. Nie może więc zabraknąć tej podstawowej „cegiełki” w budowie naszego szkieletu, a dostarczymy go w codziennej diecie z:

• mlekiem i jego przetworami
• kapustą
• brokułami
• otrębami
• roślinami strączkowymi
• sezamem
• orzechami
• wzbogacanymi napojami roślinnymi

Warto też pamiętać, że witamina D wspomaga wchłanianie wapnia w jelicie i utrzymuje równowagę w gospodarce wapniowo- fosforanowej. Niedobór witaminy D może przyczyniać się do nadczynności przytarczyc, co z kolei wpływa na zwiększenie resorpcji wapnia z kości.

Fosfor w diecie

W dzisiejszych czasach większą uwagę należy poświęcić nadmiarowi fosforu w diecie niż jego niedoborowi, który to występuje dość rzadko. W profilaktyce osteoporozy zaleca się, żeby stosunek fosforu do wapnia wynosił 1:1 i z tego powodu należy ograniczyć żywność wysoko przetworzoną.

Prawidłowo zbilansowana dieta oraz ruch mają ogromne znaczenie w profilaktyce chorób cywilizacyjnych, w tym także osteoporozy. Jest to jedno ze schorzeń, w przypadku którego mamy realny wpływ na jego pojawienie się lub odsunięcie tego w czasie, więc nie odkładajmy walki o zdrowie na później.

Bibliografia:

• Smektała A., Dobosz A.: Osteoporoza- patofizjologia, objawy, profilaktyka i leczenie, 2020
• Kwaśny A.: Wpływ wybranych czynników na profilaktykę osteoporozy, 2019
• Dardzińśka J., Chabaj- Kędroń H., Małgorzewicz S.: Osteoporoza jako choroba społeczna i cywilizacyjna- metody profilaktyki, 2016